همه کمک می کنند اما ...

این روزها تصاویر ناراحت کننده ای از حوادث طبیعی در ایران، ترکیه و سوریه منتشر می شود. علیرغم تلاش های گسترده ای که برای کمک رسانی به مناطق آسیب دیده انجام می شود، همواره نارضایتی از برآیند تلاش ها وجود دارد. 

در حادثه خوی 27000 خانوار آسیب دیده اند. این عدد برای ترکیه و سوریه بسیار بیشتر است. بر اساس گزارش سازمانی جهانی بهداشت 23 میلیون نفر در معرض زلزله اخیر بود اند. مشاهدات میدانی در مناطق حادثه دیده نشان می دهد توزیع اقلام متناسب با جمعیت مقصد و نیاز جامعه هدف نیست، کالا در زمان و در جای مناسب توزیع نمی شود و رصد و ثبت کمک ها متمرکز و درست انجام نمی شود. برای مثال یکی از مهم ترین نیازهای مناطق اسیب دیده این چنینی، سرویس بهداشتی است که عمدتا کمک رسانان از توجه به آن غافلند (نیازسنجی). مدیریت بهینه هم نقش کلیدی در تخصیص منابع محدود دارد. برای مثال حمل کانکس از شهرهای دور به نقاط آسیب دیده نه تنها هزینه های کمک رسانی را تصاعدی افزایش می دهد بلکه نقش طلایی زمان را هم لحاظ نمی کند.

چرا با وجود جریان گسترده کمک های دولتی و جهانی در حوادث این چنین، کماکان نتایج رضایت بخش نیست؟ پاسخ اصلی آن در مدیریت لجستیک است.

دو نوع فرآیند لجستیکی در بروز حوادث طبیعی و غیرمترقبه جریان دارد. لجستیک بلایا و لجستیک بشردوستانه. هر چند هر دو در راستای یک هدف هستند، ولی لجستیک بلایا مبتنی بر زیرساخت های دایمی از پیش تدارک دیده و عمدتا دولتی است و لجستیک بشردوستانه تلاش می کند با مدیریت زنجیره های داوطلبانه، مسیر کمک ها، پرسنل، اقلام و اطلاعات به مناطق آسیب دیده را باز نگه دارد.

مدیریت لجستیک بلایا

یک اشتباه بزرگ در نگاه به لجستیک، توجه صرف به جنبه حمل فیزیکی کالاست. در واقع در نگاه بیشتر کسانی که قصد کمک به شکل حقیقی یا حقوقی دارند، هدف نهایی رساندن کالا به منطقه است. این در حالیست که اگر جریان درست اطلاعات نباشد، نیازسنجی دقیق انجام نشود، زیرساخت مناسبی برای انبارداری و توزیع فراهم نشود و ساختار توزیع مدیریت شده نباشد عمده منابع به هدر رفته است.

لجستیک بسیار پیچیده‌تر و شامل پیش‌بینی و بهینه‌سازی منابع، مدیریت موجودی و تبادل اطلاعات می‌شود. بنابراین، یک تعریف گسترده‌تر خوب از لجستیک بشردوستانه/بلایا، فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا، ذخیره سازی و کنترل جریان کارآمد، مقرون‌به‌صرفه کالاها، مهارت ها و همچنین اطلاعات، از نقطه مبدا تا نقطه مصرف با هدف کاهش درد و رنج افراد آسیب پذیر است.

چرا لجستیک بشردوستانه مهم است؟

لجستیک برای امداد رسانی در بلایای طبیعی نقش اساسی دارد و در این میان لجستیک بشردوستانه که مبتنی بر همکاری بین مهره های داوطلب کمک رسانی است، از حیث اینکه بیشتر به بخش خصوصی مرتبط است برای ما مهم تر خواهد بود. هدف این شاخه، رساندن منابع امدادی مناسب به افراد نیازمند در زمان مناسب است و در واقع به عنوان پلی بین آمادگی و واکنش در برابر حوادث و فجایع طبیعی و تهیه و توزیع توسط ستاد و تیم های عملیاتی عمل می کند.

لجستیک بشردوستانه یک موضوع حساس برای اکثر مردم در سراسر جهان است. به همین دلیل است که دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (UNOCHA) همواره در تلاش است تا کارآمدی خود را در این زمینه بهبود بخشد. رساندن کمک های امدادی به نیازمندان به کارآمدترین شکل ممکن موضوع حساسی است. از سال 1970 تاکنون میزان بلایای طبیعی سه برابر شده است. و این تعداد همچنان در حال افزایش است. این امر بر انواع خدمات اورژانس و سازمان های مرتبط با آنها فشار وارد کرده است. تنها در سال 2005، فدراسیون صلیب سرخ و جمعیت هلال سرخ (IFRC) گزارش داد که 256 میلیون نفر در اثر بلایا آسیب دیده اند. این افزایش 22 درصدی نسبت به میانگین سالانه در دنیا بود. (این آمار تا پیش از حوادث امسال در خاورمیانه است)

"برنامه ریزی" بهترین راه برای مقابله لجستیک بشردوستانه  با بلایا است. برنامه ریزی حرکت به مرحله بعد بسیار مهم است. زیرا بدون برنامه ریزی منجر به مشکلات زیادی مانند اطلاعات از دست رفته، عدم هماهنگی بین سازمان، عدم تخصص کافی، عدم تجربه داوطلبان، کنترل کمتر بر حساب کمک مالی و فساد می شود.

طی سال های گذشته برخی مناطق کشور تحت تاثیر بحران های زیست محیطی از جمله سیل و زلزله قرار گرفته است. تعداد زیاد و گستردگی تخریب ها، ضرورت مدیریت صحیح بحران و انسجام بین عوامل مدیریتی را افزایش داده است. لجستیک حوادث و مدیریت آن یکی از مهمترین عوامل بخصوص در زمان زلزله و سیل (که کشور ما بیشتر درگیر این دو نوع بلای طبیعی) است.

بر این اساس، اقدامات لجستیکی در بحران‌هایی مانند زلزله شامل فعالیت‌هایی مانند تامین تجهیزات، انبارداری و نگهداری، مدیریت ناوگان، مدیریت ابزار و مواد و حمل و نقل افراد، مدیریت دارایی، مدیریت تاسیسات، امنیت، اطلاعات و مدیریت و ارتباطات است.

مدیریت بلایا دوره های قبل، حین و بعد از فاجعه را پوشش می دهد. هدف مدیریت بلایا پس از نجات جان افراد، پیشگیری و کاهش خسارات فیزیکی و اقتصادی در یک کشور است. هدف دیگر کاهش رنج مردم و تسریع روند بازسازی است. اساس یک عملیات کمک رسانی موفق به تحویل به موقع، متعادل و سریع ترین مواد و تجهیزات کمکی بستگی دارد.

لجستیک بلایا جریان کارآمد کمک ها را تضمین می کند. زیرا در مناطق حادثه دیده فعالیت های لجستیکی مهمترین بخش عملیات کمک های بشردوستانه و مدیریت بلایا را تشکیل می دهد.

فرآیند لجستیک بشردوستانه

این فرآیند با درگیری بازیگران مختلف در مکان های مختلف پیچیده است. به بیان دقیق تر، این فرآیند بازیگران مختلف از جمله اهداکنندگان، سازمان های کمک محلی/بین المللی، دولت های محلی و ذینفعان را به هم مرتبط می کند. در این فرآیند سه جریان اساسی وجود دارد: جریان مواد، جریان پول و جریان اطلاعات.

جریان کالا: جریان محصولات از اهداکنندگان به ذینفعان، از جمله غذا، پتو، دارو، و آب، و جریان معکوس محصولات برگشتی پس از بلایا.

جریان اطلاعات: شامل پیش بینی تقاضا، ارسال سفارش و گزارش وضعیت سفارش برای اطمینان از آمادگی و ارتباطات است.

جریان پول: شامل چک، پول نقد و اسناد پرداخت مانند اعتبار اسنادی، فاکتور و قراردادهای تجاری است.

انتخاب انبارها

هنگام انتخاب یک سایت مناسب برای نگهداری کالا، دو نکته مهم است:

نوع لوازم: محصولات دارویی و مواد غذایی نیاز به تهویه مناسب، مکانی خنک و خشک دارند. برخی از این محصولات حتی ممکن است نیاز به کنترل دما داشته باشند. موارد دیگر، مانند لباس یا تجهیزات، الزامات انعطاف پذیرتری دارند.

اندازه و دسترسی به انبارها: اندازه سایت ذخیره سازی اهمیت قابل توجهی دارد. نه تنها باید ظرفیت فعلی آن بلکه پتانسیل گسترش منطقه ذخیره سازی را نیز در نظر گرفت. دسترسی یکی دیگر از مسائل کلیدی است، به ویژه برای وسایل نقلیه بزرگ.

حمل و نقل

حمل و نقل نقش کلیدی در بسیج تدارکات برای کمک به کمک های بشردوستانه اضطراری برای رسیدن به مناطق آسیب دیده ایفا می‌کند. در لجستیک بشردوستانه، تعیین امکان‌سنجی اشکال مختلف حمل‌ونقل بر اساس سطح فوریت، هزینه‌های کل و ویژگی‌های جغرافیایی مناطق آسیب‌دیده مهم است.

هنگام برنامه ریزی نوع و ظرفیت حمل و نقل، پنج ملاحظات عمده ضروری است:

ماهیت لوازمی که باید حمل و نقل شوند: دسته های مختلف محصولات به روش های مختلف جابجایی و همچنین کنترل دما نیاز دارند. به عنوان مثال، مواد خطرناک باید جدا از محصولات دارویی و مواد غذایی نگهداری شوند.

وزن و حجم بار: هر دو عامل تعیین کننده ظرفیت وسایل نقلیه و نوع حمل و نقل هستند.

مقصد: فاصله، شکل دسترسی به نقطه تحویل (از طریق هوا، آب یا زمین). این عامل باید در نظر گرفته شود زیرا حمل و نقل کالا از بنادر به مقصد نهایی اغلب توسط زیرساخت های ضعیف محلی و حوادث غیرمنتظره مانند سیل، رانش زمین و طوفان محدود می شود.

فوریت تحویل: در اکثر شرایط اضطراری، کالاهای مورد نیاز، به ویژه مواد غذایی و سوخت، از طریق هوا به مقصد ارسال می شود، اگرچه این گزینه گران است. ولی از آنجا که در لجستیک بشردوستانه، اولویت نجات جان افراد بیشتر است، این موضوع از اهمیت کمتری برخوردار است.

 و عوامل دیگر مانند :

فناوری که یک عامل کلیدی برای دستیابی به نتایج بهتر در لجستیک بلایا است. استفاده از بارکد، کارت لیزر AMS، برچسب فرکانس رادیویی و خدمات اینترنت مبتنی بر ماهواره.

مدیریت موجودی

که می تواند پاسخگویی را بهبود بخشد، و آن موقعیت یابی موجودی از قبل است. این تکنیک برای تخمین مقادیر اقلام مورد نیاز با توجه به سطوح موجودی خاص، ایمنی و تعداد دفعات سفارش، یا برای جستجوی مکان‌های بهینه برای انبارها استفاده می‌شود. 

اگرچه لجستیک بیشتر در زنجیره های تامین تجاری مورد استفاده قرار گرفته است، با این حال پررنگ ترین نقش کمتر دیده شده آن در جنگ ها و در حوادث و بلایای طبیعی و شرایط اضطراری پیچیده است. لزوم ایجاد زیرساخت پلتفرمی مناسب با مدیریت متمرکز (که در قانون بر عهده سازمان مدیریت بحران است) منابع دولتی و داوطلب پیش از بروز حادثه مشهود است. همچنین استفاده از انبارها و مراکز پردازش خصوصی در مناطق اسیب دیده (مشابه عملکرد مجموعه افق کوروش و سازمان داوطلبان هلال احمر) مفید و حیاب بخش است به شرطی که مدیریت واحدی آن را هدایت کند. حوادث در راهند، مدیریت آسیب های آن انتخاب ماست.  

#لجستیک_بشردوستانه

#لجستیک_حوادث

#ایفا

#مدیریت_لجستیک_بلایا

#زلزله_خوی